W dniu 8 grudnia br. odbyły się warsztaty regionalne projektu „INT 179 Model transgranicznego monitoringu – innowacyjne sposoby pozyskiwania danych w Regionie Metropolitalnym Szczecina” poświęcone obszarowi tematycznemu „Partnerstwo miejsko-wiejskie”. Jak zaznaczył we wstępie Leszek Jastrzębski, Dyrektor Regionalnego Biura Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego, lider INT 179 tematyka partnerstwa miejsko-wiejskiego jest nam szczególnie bliska i wynika z prowadzonego w latach 2012-2014 projektu URMA Partnerstwo miejsko-wiejskie w obszarze metropolitalnym. Efektem tego projektu jest m.in. publikacja OECD poświęcona strefie centralnej Województwa Zachodniopomorskiego, składającej się z 18 gmin, w głównym układzie 6 miast środkowej części regionu, do którego zaliczymy Drawsko Pomorskie, Złocieniec, Czaplinek, Połczyn-Zdrój, Świdwin i Łobez. Podsumowanie prac nad projektem i jego wyniki można znaleźć wśród publikacji projektu URMA Przewodnik dobrych praktyk oraz Partnerstwo miejsko-wiejskie jako instrument spójności terytorialnej.

Gospodarzem warsztatów był Urząd Gmin w Gartz nad Odrą (Brandenburgia), który reprezentował Dyrektor Frank Gotzmann oraz Katarzyna Jackowska – moderatorka spotkania. Naturalnym i funkcjonalnym centrum dla związku niemieckich gmin jest Szczecin, a nie stolica landu, którą jest Poczdam. Od wielu lat bardzo dobrze rozwija się tu polsko-niemiecka współpraca transgraniczna, dzięki której wiele polskich rodzin osiedliło się po drugiej stronie granicy, korzystając z atrakcyjnych cen mieszkań i gruntów. Pozwoliło to zatrzymać spadek ludności, dając profity dla obu stron, zarówno dla miasta, jak i dla mieszkańców wsi.

W części praktycznej został zaprezentowany przykład gminy wiejskiej Kołbaskowo, prowadzącej ożywioną współpracę transgraniczną z niemiecką Gminą Gartz. Wyzwania partnerstwa miejsko-wiejskiego przedstawiła Wójt Gminy Małgorzata Schwartz. Kołbaskowo jest gminą wiejską liczącą ponad 13.000 mieszkańców, jest członkiem Stowarzyszenia Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego. Korzysta

z wielu usług, jakie oferuje Miasto Szczecin w ramach porozumień międzygminnych, np. obejmujących transport miejski – cała gmina jest objęta komunikacją miejską, dodatkowo dzieci i młodzież szkolna mogą z niej korzystać bezpłatnie. Dostępność komunikacyjna, to jest jeden ze wskaźników, które są brane pod uwagę m.in. przy sporządzaniu rankingu gmin i powiatów. W ramach działań zwiększających dostępność komunikacyjną prowadzone są rozmowy na temat wykorzystania ścieżek rowerowych na obszarze metropolitalnym poprzez włączenie gminy w sieć roweru miejskiego oraz stworzenie na obszarze SSOM koncepcji roweru transgranicznego. Ważnym elementem współpracy miasta i gminy jest planowanie przestrzenne zapewniające spójne plany rozwoju dla całego obszaru metropolitalnego. Kołbaskowo to dziś gmina podmiejska, o charakterze produkcyjnym, bardzo dobrze skomunikowana z drogami S6 i A13, dzięki czemu wiele firm lokuje tu swoje inwestycje.

Część warsztatową spotkania poprzedził wykład prof. Helmuta Klütera, regionalisty i geografa z Uniwersytetu w Greifswaldzie, który wprowadził uczestników w zagadnienie partnerstwa miejsko-wiejskiego. W transgranicznym aspekcie już definicja „obszary wiejskie” przysparza trudności. Koncepcja rozwoju Transgranicznego Regionu Metropolitalnego Szczecina z 2015 roku mówi o tym, że „[…]granica TRMS zmienia się w zależności od rozpatrywanych zagadnień […]”, co profesor uznał za mało praktyczne, bo każdy system monitoringu musi mieć swoje ściśle określone granice obserwacji. Pandemia i trudności w podróżowaniu spowodowały, że obszary wiejskie zyskują na popularności. Ma to związek z odrywaniem bliskiego otoczenia miasta jako łatwo dostępnych terenów rekreacyjnych, ale także zmianę wartości i sposobów świadczenia pracy, podczas której więcej czasu spędzamy w domach. Dodatkowo statystyki zachorowań na koronawirusa pokazują, że na terenach nisko zaludnionych o lepszych walorach czystości powietrza ryzyko choroby istotnie maleje. Otoczenie miasta, kontakt z naturą i krajobrazem zaczyna nabierać innego społecznego i ekonomicznego znaczenia. Jednym z jego najbliższych wyzwań jest tzw. partnerstwo równouprawnione, to znaczy wprowadzenie takiego rodzaju ustaleń i konsultacji międzygminnych, aby nie hierarchia administracyjna, lecz włączenie i współdecydowanie o kierunkach rozwoju miały największe znaczenie przy podejmowaniu decyzji.

W swoim wykładzie profesor wskazał także na wyzwania monitoringu terytorialnego, w szczególności na brakujące źródła danych. Np. w obszarze mobilności na transgranicznym rynku pracy, ujęte w statystykach są tylko osoby płacące składki ubezpieczenia społecznego – nie bierze się pod uwagę osób samozatrudnionych. Na obszarze Euroregionu Pomerania głównym powodem transgranicznej mobilności nie jest rynek pracy, ale raczej usługi, zakupy i spędzanie wolnego czasu. Analizując temat partnerstwa miejsko-wiejskiego należy dokonać rozdziału danych dotyczących rolnictwa i przemysłu rolniczego od pozostałych informacji pokazujących relacje i powiązania miasto-wieś. Warto określić wskaźniki pokazujące jakość życia i środowiska, które mają coraz większe znaczenia w migracji mieszkańców z miast do mniejszych ośrodków, będących dziś także atrakcyjnym miejscem pracy.

Spotkanie przewidywało część warsztatową poświęconą mobilności na obszarach wiejskich, wyzwaniom na pograniczu oraz rekreacji. W części dotyczącej mobilności swoje doświadczenia przedstawił Maciej Łapko, z Regionalnego Biura Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie, który odniósł się do problemu wykluczenia transportowego oraz zaprezentował udane przykłady elastycznego transportu jako jednego ze sposobów wspierania mobilności na obszarach wiejskich i peryferyjnych. Frank Gotzmann z Urzędu Związku Gmin w Gartz nad Odrą odniósł się do wyzwania zorganizowania transportu pomiędzy terenami wiejskimi i miastem rdzeniowym. Ostatnia rozmówczyni dr Sabine Kroner ze Stowarzyszenia Battin podkreśliła rolę rozwiązań systemowych usprawniających mobilność, bez których mieszkańcy obszarów wiejskich zostają uwięzieni we własnych domach.

Część dyskusji poświęcona wyzwaniom pogranicza obejmowała wstęp Moniki Żukowskiej-Trojnar z Punktu Kontaktowo-doradczego dla polskich i niemieckich obywateli (Urząd Miasta Szczecin), która podkreśliła znaczenie zrozumiałych i ogłaszanych z wyprzedzeniem regulacji związanych z ograniczeniami w podróżowaniu pomiędzy Polską a Niemcami. Komentarz do sytuacji panującej na pograniczu wygłosiła też Andrea Gronwald ze Związku Komunalnego Europaregion Pomerania, która opowiedziała o uciążliwościach związanych z rygorystycznymi regulacjami utrudniającymi możliwość świadczenia pracy mieszkańcom polsko-niemieckiego pogranicza. Ostatnie spojrzenie prezentowało doświadczenia kraju związkowego Brandenburgia, która w odróżnieniu od rządu Meklemburgii-Pomorza Przedniego wprowadziła mały ruch graniczny dla pracowników granicznych. O konieczności jasnego i szybkiego informowania mieszkańców mówił Philip Pozdorecz z Wydział Wspierania Gospodarki Urzędu Miasta w Schwedt, który podkreślił także potrzebę dalszej rozbudowy infrastruktury komunikacyjnej pomiędzy Schwedt i Szczecinem, która pomoże w przyszłości jeszcze bardziej usprawnić relacje transgraniczne między regionami.

Ostatnia część warsztatowa dotyczyła rekreacji w obszarze wiejskim w sąsiedztwie dużego miasta. Jednym z przykładów zaprezentowanych tutaj była działalność Stowarzyszenia turystycznego Fläming, przedstawiona przez Daniela Sebastiana Menzela, który prowadzi wiele działań mających na celu popularyzację tej części Brandenburgii wśród mieszkańców Berlina. Komentarza do prezentacji udzieliła Marta Borowska z Żeglugi Szczecińskiej Turystyka i Wydarzenia, która zaprezentowała zmiany zaobserwowane w destynacji turystycznej mieszkańców Szczecina będące koncekwencją pandemii COVID oraz dr Monika Tomczyk-Klein ze Stowarzyszenia Media Dizajn, która podkreśliła kwestię kreatywności  terenów podmiejskich, które często nie dysponują atrakcyjnym dziedzictwem kulturowym, więc muszą same wymyśleć swój pomysł na siebie.

Podsumowania przykładów i referatów zaprezentowanych podczas warsztatów dokonała Irena Stróżyńska, Wicedyrektor Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania.

Spotkanie moderowali: Julita Miłosz-Augustowska (Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego), Katarzyna Jackowska (Urząd Związku Gmin w Gartz nad Odrą), dr Przemysław Jackowski oraz Martin Hanf (Service- und Beratungscentrum der Euroregion POMERANIA für Barnim und Uckermark).

Kreatywnego podsumowania warsztatu w postaci rysunku dokonała Agnieszka Sawicka z Regionalnego Biura Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie.

Warsztaty regionalne odbyły się w ramach projektu INT 179 Model transgranicznego monitoringu – innowacyjne sposoby pozyskiwania danych w Regionie Metropolitalnym Szczecina dofinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu Interreg VA Meklemburgia-Pomorze Przednie-Brandenburgia-Polska.